حکومت واقعیوحدت رتبه دلیل حاکم و دلیل محکوم، حکومت واقعی است. ۱ - تعریفحکومت واقعی، مقابل حکومت ظاهری ، و به معنای حکومتی است که دلیل حاکم در همان مرتبه دلیل محکوم بوده و شک در محکوم، در موضوع آن اخذ نشده باشد؛ برای مثال، سخن معصوم علیه السّلام که می‌فرماید: «لا شک لکثیر الشک»، بر ادله شکوک، همچون «اذا شککت فابن علی الاکثر» حکومت واقعی دارد، زیرا هر دو در یک مرتبه می‌باشند، از این رو توانایی تضییق دایره آن را داشته و کثیر الشک را از احکامی که برای شاک جعل شده است خارج می‌نماید. یا مانند: «الطواف بالبیت صلاة» که باعث می‌شود موضوع صلات توسعه یافته و طواف را نیز شامل شود و احکام نماز (مثل وضو گرفتن) بر آن بار گردد. در کتاب « اجود التقریرات » آمده است: «... فان الحکومة علی قسمین: قسم یکون الدلیل الحاکم فی مرتبة الدلیل المحکوم و لا یکون الشک فی المحکوم ماخوذاً فی الدلیل الحاکم کقوله علیه‌السّلام لا شک لکثیر الشک الحاکم علی ادلة الشکوک فی الصلاة فلا محاله یکون الدلیل الحاکم موجبا لعموم الدلیل المحکوم او مخصصا له بلسان الحکومة و یسمی هذا القسم حکومة واقعیة». ۲ - نکتهفرق حکومت واقعی با حکومت ظاهری آن است که حکومت واقعی، موجب توسعه و تضییق در موضوع واقعی می‌گردد؛ بر خلاف حکومت ظاهری که در موضوع واقعی هیچ گونه تغییری نمی‌دهد. ۳ - پانویس۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۳۷، برگرفته از مقاله «حکومت واقعی». |